İran Cumhurbaşkanı Reisi’nin vefatının politik sonuçları ne olur?

Dini Başkan Hamaney’in İran iç ve dış siyasetindeki tesiriyle Reisi’nin vefatının radikal bir siyaset değişimine neden olmayacağını da lisana getiren Dr. Güler Kalay, “İsrail tarafından olayla bağlantılı olmadıkları açıklaması yapılması ve İran’ın kaza ihtimaline tartı vermesi, şimdilik bölgede gerginliği arttıracak bir durum olmadığını gösteriyor.” dedi.

Üsküdar Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi Müdür Yardımcısı Dr. Güler Kalay, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan'ın hayatını kaybettiği helikopter kazasının politik sonuçlarını değerlendirdi

“Ülkede siyasi bir krizin oluşma mümkünlüğünü öngörmüyorum”

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin vefatının, İran iç siyasetinde kısa müddetli bir iktidar boşluğu oluşturmasının beklenebileceğini lisana getiren Dr. Güler Kalay, “Ancak ülkenin iç mevzuatındaki düzenlemeler bu iktidar boşluğunun büyük olmayacağını gösteriyor. 50 gün içinde yeni bir seçim yapılması ve bu süreçte İran Anayasasına bağlı olarak cumhurbaşkanlığına Reisi’nin yardımcısı olan Mohammad Mokhber’in getirilmesi bekleniyor. Ülkede siyasi bir krizin oluşma mümkünlüğünü öngörmüyorum.” dedi. 

Geçtiğimiz iki hafta içinde gerçekleşen olaylar ne anlatıyor?

Geçtiğimiz iki hafta içinde gerçekleşen olayları hatırlatan Dr. Güler Kalay, şöyle devam etti:

“15 Mayıs 2024’de Slovakya Başbakanı Robert Fico’nun vurulmasının akabinde 19 Mayıs günü İran Cumhurbaşkanı Reisi’nin bulunduğu helikopter düştü. Başka yandan Sırbistan Cumhurbaşkanı’nın suikast tehditleri aldığı da bilinmekte; ayrıyeten 7 Mayıs 2024 tarihinde Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Salman Al Saud’a yönelik suikast teşebbüsü yapıldığı üzerine savlar basında yer almıştı. Slovakya, İran, Sırbistan ve Suudi Arabistan kelam konusu olduğunda son olayların ve argümanların peş peşe yaşanmasının rastlantısallığına kuşkuyla bakılıyor.” 

İran kaza mümkünlüğü üzerinde duruyor!

Fico’nun Ukrayna’ya ABD ve Avrupa tarafından takviye ve direkt askeri yardım yapmasına karşı çıktığını biliyoruz diyen Dr. Kalay, “Öte yandan İsrail’in Gazze’de yürüttüğü işgal yerinde politik çatışma içinde olan İsrail-İran bağlarını dikkate aldığımızda İran Cumhurbaşkanı Reisi, Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan ve Doğu Azerbaycan Valisi Malik Rahmati’nin bulunduğu helikopterin düşmesinin kaza ihtimalini de sorgulamamıza neden oluyor. Bu bağlamda İsrail özel servislerinin kaza ile kontağının olması ihtimalini göz gerisi edemeyiz; lakin İsrail’den olayla ilgili olmadıkları istikametindeki açıklamalar ve İran’ın kaza mümkünlüğü üzerinde durması bu ihtimali zayıflatıyor.” dedi.

Bir iktidar boşluğu yahut siyasi krizden bahsetmek yanlışsız değil…

Bunların haricinde Reisi’nin son vakitlerde doların global hegemonyasını zayıflatması beklenen BRICS çerçevesinde bir para ünitesi oluşturulması gerektiği tarafındaki telaffuzlarını de hatırlatan Dr. Güler Kalay, şunları dedi:

“İran’ın iç ve dış siyasetinin yalnızca cumhurbaşkanı tarafından değil, Dini Önder Ayetullah Ali Hamaney tarafından belirlendiği bilinmekte ve bu bağlamda ülkenin şu an içinde düştüğü kriz iktidar boşluğu krizinin ötesine gideceğini düşünmüyorum. Kaldı ki iktidar boşluğu da uzun sürmeyecektir; zira İran Anayasasında bu üzere hallerde ne yapılacağı 131. Unsurla net olarak belirtilmiştir. Bu hususa nazaran; cumhurbaşkanının vazifesi sırasında mevti halinde vazifesi yardımcısı üstlenir. Bununla alakalı olarak 2021 yılından bu yana merhum Reisi’nin yardımcılığını yürüten Mohammad Mokhber’in cumhurbaşkanlığı beklenmektedir. Yeniden İran Anayasasına nazaran Mohammad Mokhber’in vazife müddeti 50 gün içinde yapılması gereken yeni bir seçimin sonuçlanmasına kadar olacaktır. Bu durumda aslında bir iktidar boşluğu yahut siyasi krizden bahsetmek yanlışsız olmaz, olağan siyasi sürecin kesintiye uğraması olarak düşünebiliriz. Dini Başkan Hamaney’in İran iç ve dış siyasetindeki tesiriyle İbrahim Reisi’nin vefatı, radikal bir siyaset değişimine neden olmayacaktır.” 

ABD-İran görüşmeleri devam eder mi?

İsrail tarafından olayla bağlantılı olmadıkları açıklanırken, İran tarafının da kaza mümkünlüğü üzerinde durduğunu hatırlatan Dr. Kalay, “Son zamanlarda ABD-İran görüşmeleri kısmen başlamıştı; bu sürecin devam edeceğini düşünüyorum.” dedi.

Kazanın Orta Doğu'daki güç istikrarlarını değiştirip değiştirmeyeceğine ait de Dr. Kalay, “Olayın İran tarafından büsbütün kaza olduğunun tespit edilmesi ve İsrail’in oluşacak iktidar boşluğu ve seçim sürecini kendi lehine çevirmeye çalışmaması en olumlu senaryo olacaktır. Daha makûs senaryo ise İsrail’in bölgede daha proaktif davranmaya başlaması ve İran’la olan gerginliğin daha da artması durumunda Tahran, halini sertleştirebilir.” biçiminde değerlendirmede bulundu.

İsrail tarafından olayla bağlı olmadıkları açıklaması…

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın olaya ait derin üzüntülerini belirtirken, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan resmi X hesabından “Dost ve kardeş İran halkının derin acısını paylaşıyor, hayatlarını kaybedenlere Allah'tan rahmet, kederli ailelerine başsağlığı diliyorum. Bölgemizin içinde bulunduğu kritik devirde kendisiyle yakın mesai yapma fırsatı bulduğum Abdullahiyan'ın ülkelerimiz ortasındaki ikili alakaları daha da güçlendirmeye yönelik katkılarını hayırla yâd ediyorum” paylaşımını yaptığını hatırlatan Dr. Kalay, “Rusya, Azerbaycan, Çin, Mısır, Suriye, Irak, Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri, Belarus önderleri ve Avrupa Konseyi Başkanı taziyelerini ve üzüntülerini bildirirken, Pakistan ve Ürdün yas ilan etti. Hamas ise Reisi’nin vefatını “kayıp” olarak kıymetlendirdi. İsrail tarafından olayla alakalı olmadıkları açıklaması yapılması ve İran’ın kaza ihtimaline yük vermesi, şimdilik bölgede gerginliği arttıracak bir durum olmadığını gösteriyor.” halinde kelamlarını tamamladı.

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı