Toplumsal medya, Z jenerasyonu için ‘yaşam usulü vitrini’ fonksiyonu görüyor

TÜİK Türkiye sıhhat araştırmasına nazaran; 2010 yılında alkole başlama en çok ‘merak’ nedeniyle olurken, 2022’de her 2 şahıstan 1’i cümbüş emelli alkole başladı.

Gençlerin alkol ya da öteki unsurlara yönelme sebeplerinin merak duygusu, arkadaş tesiri, özenti, eğlenme hedefli ve gerilimle başa çıkma üzere nedenlerden kaynaklandığını belirten Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Onur Noyan, “Ergenlik devrinde, beyin şimdi gelişimini tamamlamamış, bilhassa mantıksal kararlarımızı yöneten ön beyin olgunlaşmamış oluyor. Bu durum, ergenlerin duygusal olarak daha hareketli ve riskli davranışlara açık olmalarına yol açıyor.” dedi.

Sosyal medya, dizi/film platformları ve hatta bilgisayar oyunlarının da alkol tüketimini olumlu bir biçimde tasvir ettiklerine dikkat çeken Prof. Dr. Noyan, “Sosyal medya ve öteki platformlar, bilhassa Z nesli için bir hayat usulü vitrini fonksiyonu görmekte ve hedonistik kıymetleri pekiştirmektedir.” uyarısında bulundu.

Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Onur Noyan, alkole başlama nedenleri ve cinsiyete nazaran dağılımını ortaya koyan TÜİK Türkiye sıhhat araştırması sonuçlarını kıymetlendirdi.

2 bireyden 1’i cümbüş gayeli alkole başlıyor 

TÜİK Türkiye sıhhat araştırmasına nazaran, 2010 yılında alkole başlama en çok ‘merak’ nedeniyle olurken, 2022’de her 2 bireyden 1’inin cümbüş gayeli alkole başladığı görüldü.

Gençlerin alkol ya da başka unsurlara yönelme sebeplerinin şahsî farklılıklara nazaran değişiklik gösterdiğine değinen Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Onur Noyan, “Genel olarak beş temel etkeni belirleyebiliriz; merak duygusu, arkadaş tesiri / akran baskısı, özenti, eğlenme hedefli ve gerilimle başa çıkmak için... Bu beş faktörün yanında son yıllardaki gelişmelerle toplumsal medya tesiri de yeni bir etmen olarak kıymetlendirilebilir.” dedi.

Umutsuzluk, toplumsal telaş, kimlik arayışı ve kümede yer edinme uğraşı bağımlılığa yatkınlığı etkiliyor

Bağımlılık konusunda farkındalık yaratma çalışmalarında bilhassa üzerinde durulması gereken noktanın, merak ve endişe ortasındaki istikrarın sağlanması olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Onur Noyan, “Ailelerin, okulların ve bu alanda faaliyet gösteren kurumların sağladığı bilgilerle gençlerin meraklarını yanlışsız bilgilerle tatmin etmeyi hedefliyoruz. Terazi metaforu ile düşünürsek, bir tarafta bilgi arayan meraklı bir genç, öteki tarafta yanlışsız bilgilerle donanmış ve yüksek farkındalığa sahip bir genç bulunmaktadır. Terazinin hangi tarafı daha ağır basıyorsa, genç o tarafta bir gelişim gösterecektir.” dedi. 

Ergenlik devrinde, beynin şimdi gelişimini tamamlamadığını, bilhassa mantıksal kararlarımızı yöneten ön beynin olgunlaşmadığını da kelamlarına ekleyen Prof. Dr. Noyan, şöyle devam etti:

“Bu durum, ergenlerin duygusal olarak daha hareketli ve riskli davranışlara açık olmalarına yol açar. Yenilik arayışı ve heyecan, bu periyotta bilhassa yüksektir. Ümitsizlik, yalnızlık hissi, toplumsal dert, öz benlik algısının düşük olması, kimlik arayışı ve kendisine kümede yer edinme gayreti üzere ferdî faktörler bağımlılığa yatkınlığı etkileyen temel ögelerdir. Erişim kolaylığı da bu devirde alkol kullanımının artmasına sebep olabilecek faktörlerdendir. Rastgele bir hususun çarçabuk bulunabileceği ya da elde edileceğine yönelik algının o unsurun kullanım oranlarını arttırdığını daha evvelki yıllarda yapılan çalışmalardan biliyoruz. Bu sebeple alkol, tütün eserleri üzere yasal unsurlara erişime yönelik yaş kısıtlamalarının güzel takip edilmemesi de kullanımın yaygınlaşmasına sebep olabilir.”

Eğitimler ve farkındalık çalışmaları merak hissinin azalmasını sağlıyor 

“Alkol kullanmaya başlama yaşına yönelik çok net bir bilgimiz olmasa da lise periyodunun bu açıdan daha riskli olduğunu söyleyebiliriz.” diyen Prof. Dr. Onur Noyan, daha erken yaşlarda kullananlar olabileceği üzere daha ileriki yıllarda da başlayanlar olabileceğini hatırlattı. 

TÜİK’in yaptığı öbür araştırmalara nazaran 2022 yılında 15-24 yaş aralığındaki bireylerde hiç alkol kullanmamış olma durumunun yüzde 90’a yükseldiğini belirten Prof. Dr. Noyan, “Bu oran geçtiğimiz yıllarda; 2019’da yüzde 84, 2016’da yüzde 85 iken, 2022’de artış göstermiş olması değerli. Verilen eğitimlerin, farkındalık çalışmalarının, merak hissinin azalmasına sebep olan ömür şeklinin tesirli olduğunu düşünmekteyim.” halinde konuştu.

Sosyal medya, Z nesli için bir ‘yaşam stili vitrini’ fonksiyonu görüyor

Araştırmaların yanında yapılan anketlerdeki alkol kullanma sebeplerine de değinen Prof. Dr. Onur Noyan, şu bilgileri verdi:

“2010’da merak duygusu alkol kullanma nedenleri ortasında öndeyken 2022’de cümbüş hedefli alkol kullandığını belirten bireylerin artması dikkat alımlı. Cümbüş emelli alkol kullanma oranlarının yıllar içerisinde arttığı görülüyor. Bu artışta birden fazla etkenin kıymetli olduğunu değerlendiriyorum. Bilhassa Z nesli olarak isimlendirilen 15-24 yaş ortasındaki jenerasyonun doğumlarından itibaren teknolojik gelişmeler ve toplumsal medya ile çok sıkı bir bağlantıda olmaları, hayat stili tercihleri ve davranış kalıpları üzerinde tesirli olmuştur. Toplumsal medyada, dizi/film platformlarında ve hatta bilgisayar oyunlarında alkol tüketimi olumlu bir halde tasvir edilmekte ve eğlenmek için alkolün gerekli olduğu bildirisi verilmektedir. Toplumsal medya ve başka platformlar, bilhassa Z jenerasyonu için bir hayat şekli vitrini fonksiyonu görmekte ve hedonistik bedelleri pekiştirmektedir. Gençler ortasındaki hedonistik eğilimler sadece alkol kullanımıyla sonlu kalmıyor; alışveriş alışkanlıkları, hoşluk ve şahsî bakım eforları, markalı eser tercihleri ve yemek yeme alışkanlıkları üzere mevzularda da kendini gösteriyor. Bu materyalistik hedonizm, genç jenerasyonların günlük ömür seçimlerini etkileyen geniş bir etmen haline gelmiştir.”

Olumlu tesirler de kelam konusu olabilir 

Bu durumun birtakım olumsuz tesirlerinin yanında olumlu tesirleri de olabileceğini belirten Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Onur Noyan kelamlarını şöyle tamamladı:

“Alkol ve sigara kullanıma yönelik farkındalıklarının artması kullanım oranlarının düşmesine sebep olabilmekte ancak kullanma nedenleri farklılaşmaktadır. Toplumsal medya tesiri ile görünür olma tek tip birey modelinin ortaya çıkmasına sebep olabilir. Gençleri kendi içlerindeki kişisel yeteneklerini ve özelliklerini ön plana çıkartacak formda gelişimlerine kıymet vermeye teşvik etmek yararlı olacaktır.”

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı